Sıhhat Bakanlığı okul yemeği programını uygulayamadı 

Sağlık Bakanlığı, 2019-2023 yılları için hazırladığı hareket planında yer alan “okul yemeği” uygulamasının yaygınlaştırılması maksadına ulaşamadı. Aksiyon planına nazaran, 2023 yılında bodurluğun ve kronik açlığın yüzde 5-10 oranında azaltılması hedefleniyordu. Maksadın tersine bodurluk ve kronik açlık arttı. MEB sayfasında Emine Erdoğan himayesinde, “Okulumda Sağlıklı Besleniyorum Programı” ismiyle başlatıldığı belirtilen uygulama, 1320 pilot okul ile hudutlu kaldı. Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’nın “2023-2028 Türkiye Çocuk Hakları Strateji Evrakı ve Aksiyon Planı” evrakında ise okul yemeği plan kapsamında yer almadı.  

Sağlık Bakanlığı, 2019-2023 aksiyon planına başta Doğu ve Güneydoğu olmak üzere tüm Türkiye’de çocuklarda bodurluğun (kronik açlık) önlenmesi maksadıyla “Çocukluk Çağında Obezitenin Engellenmesi” başlığı altında okul yemeğinin yaygınlaştırılmasını hedeflemişti. Bakanlık hareket planında 2020 yılında başlatılması hedeflenen program, 2022-2023 eğitim devrinde Mayıs ayında 1320 pilot okulda “Okulumda Sağlıklı Besleniyorum Programı” kapsamında başlatıldı.

Okulumda Sağlıklı Besleniyorum Programı, Ulusal Eğitim Bakanlığı tarafından internet sayfasında şu sözlerle tanıtılıyor:

“Okulumda Sağlıklı Besleniyorum Programı, Ulusal Eğitim Bakanlığı tarafından okul öncesinden ortaöğretime kadar çocuklarımızın geleceğe inançla adım atmaları, fizikî, bilişsel ve toplumsal taraftan gelişimlerinin en âlâ halde sağlanması için Sayın Emine ERDOĞAN Hanımefendi himayelerinde başlatıldı.”

3,7 milyon hane “Aile Dayanak Programı”ndan yararlandı 

Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan “Ülkemizde çok yoksulluk bulunmamaktadır” demişti. Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı bilgileri ise gerçekleri gözler önüne serdi. Bu datalara nazaran; çok yoksulluk çeken ailelerin dahil edildiği “Aile Takviye Programı’ndan” 2023 Ocak-Temmuz devrinde 3,7 milyon hanenin yararlandığı söyledi.

4 kişilik bir hanenin açlık hududu ne kadar?

4 kişilik bir hanenin açlık sonu; TÜRK-İŞ’e nazaran 13.684 TL, DİSK’e nazaran 12.928 TL. Yani tek minimum fiyat 4 kişinin istikrarlı beslenmesini sağlamıyor. Yoksulluk hududu noktasında baktığımızda; 4 kişilik hane için yoksulluk TÜRK-İŞ’e nazaran 44.573 TL, bir diğer araştırmaya nazaran 44.718 TL. Bu 4 kişilik hanelerde anne, baba ve 15-19 yaş aralığındaki genç çalışsa ve her biri taban fiyat alsa haneye 34.206 TL giriyor. 3 kişinin çalışması 4 kişilik haneyi yoksulluk eşiğinin üzerine çıkarmıyor. 

6 Şubat sarsıntıları münasebet gösterilerek yönetmelik değiştirildi 

2022-2023 Eğitim öğretim yılının başında Türkiye’de 1,5 milyon öğrenci fiyatsız yemekten faydalanırken, 6 Şubat itibariyle Kahramanmaraşlı 11 ili etkileyen sarsıntılar münasebet gösterilerek uygulamanın 5 milyon öğrenciye ulaşması planlanmış, kademeli olarak uygulamanın ilköğretim ve ortaöğretimi de kapsaması amacıyla valiliklere “Yemek/Beslenme Hazırlama ve Dağıtımı Kılavuzu” gönderilmişti. 

Buna nazaran; anasınıfı bulunan birleştirilmiş sınıflı ilkokullara devam eden öğrenciler de günlük beslenme hizmetinden yararlandırılacak, yatılı bölge ortaokullarında eğitim alan ve yatılılık hizmetinden yararlanmayan gündüzlü tüm öğrencilere de günlük bir öğün fiyatsız beslenme dayanağı verilecekti. 

Okul mutfağında yemek hazırlayacak anaokulları ile bünyesinde anasınıfı bulunan okul ve kurumların mutfak gereksinimleri için ilgili okullara gerekli bütçe tahsisinin yapıldığı, kendi mutfağında yemek hazırlanması mümkün olmayan okullar için beslenme hizmetinin yalnızca MEB’e bağlı meslek liseleri ve öğretmenevleri ile yemek hazırlayan öbür kamu kurumlarından satın alınarak tedarik edilmesi sağlanacağı da duyurulmuştu Fakat Eylül ayında “Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği” değiştirilerek 6 Şubat sarsıntısından etkilenen 11 vilayet haricindeki vilayetlerde anaokullarındaki öğrencilere yemek verme uygulaması kaldırıldı. 

2023 yılında kronik açlığın azaltılması hedefleniyordu lakin arttı 

Sağlık Bakanlığı’nın 2018-2023 hareket planında; 2023 yılında bodurluğun ve kronik açlığın yüzde 5-10 oranında azaltılması hedefleniyordu. Maksadın bilakis bodurluk ve kronik açlık arttı. Dünya Besin Örgütü’nün 2022 datalarına nazaran Türkiye’de 82,3 milyonluk nüfusun yüzde 18’ine denk gelen 14,8 milyon kişi yetersiz besleniyor. Yetersiz beslenme oranının en yüksek olduğu vilayet ise yüzde 20,6 ile Şırnak olarak belirlendi. Birleşmiş Milletler 2023 Sürdürülebilir Kalkınma Raporu; Türkiye’de yetersiz beslenmenin yaygınlık oranını yüzde 2,5 ve beş yaş altı çocuklardaki bodurluk oranını yüzde 5,5 olarak gösteriyor.  

Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’nın 2023-2028 Aksiyon Planında okul yemeği yok 

Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’nın “2023-2028 Türkiye Çocuk Hakları Strateji Evrakı ve Aksiyon Planı” dokümanına nazaran; “Okul öncesi eğitimde fiyatsız olarak sunulan beslenme hizmetlerinin yaygınlaştırılması” hedeflenmişti. Lakin, bu maksat ilkokul, ortaokul ve lise öğrencilerini kapsamamıştı.

2022 TÜİK bilgilerine nazaran 5 yaş altı çocuklarda gelişme geriliği yüzde 6,5

TÜİK’in 2022 Türkiye Sıhhat Araştırması datalarına nazaran; Türkiye’de yetersiz ve istikrarsız beslenmeye bağlı beş yaşın altındaki çocuklarda zayıflama oranı yüzde 1,7 iken gelişme geriliği oranı yüzde 5,5 ve çok kilolu çocuk oranı yüzde 8,1 düzeyinde. 

Okul yemeği, çocuk işçiliğinin azaltılmasında kıymet taşıyor 

CHP Yoksulluk Dayanışma Ofisi’nin hazırladığı “Eylem Planında Sağlıklı Beslenme Okulda Açlık Var” raporuna nazaran, okul yemeği projesi; çocukların okula devamlılığını teşvik, sıhhat maliyetlerinin azalması, muvaffakiyetin arttırılması, bilişsel gelişimin desteklenmesi ve çocuk işçiliğinin azaltılması noktalarında değer taşıyor. Öte yandan tekrar rapora nazaran; okul beslenme programları için harcanan her 1 euro, ülke iktisadına 9 euro olarak geri dönüyor.  

2022 yılında suça sürüklenen çocuk sayısı 601 bin 754

Öte yandan çocukların okuldan koparılması suça sürüklenmelerine, cinsel istismara uğramalarına da yol açıyor. 2022 yılında suça sürüklenen çocuk sayısı 601 bin 754 olarak biliniyor. 2015 yılında 2014’e nazaran çok önemli bir artış varken; 2022’de 2021 yılına nazaran yüzde 21’e varan bir artış gözlemleniyor. Suça sürüklenen çocukların yüzde 37,8’ine yaralama, yüzde 25,2’sine hırsızlık isnat edilmiş. Mağdur çocuklara ait bilgilere nazaran; yaralama, cinsel hatalar, aile tertibine karşı kabahatler üzere tasnifte; cinsel cürüm mağduru çocuk sayıları 2020 yılında 18,500, 2021 yılında 24,400. 2022 yılında 31.900 olarak açıklandı. Bu sayılara nazaran ise her gün 88 çocuğun cinsel istismara uğradığı ortaya çıkıyor. 

“Bunu programımıza aldık, beş yıl sonra yaparız demek 5 yıllık kayıp manasına geliyor”

Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sıhhati Anabilim Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Türkan Günay, hususa ait şu değerlendirmeyi yaptı: 

“Okul çağı, çocukların büyüme ve gelişmelerini içeren kıymetli bir periyottur. Bilhassa okul çağında büyüme ve gelişmenin hızlanması, öğrenme ve kavrama maharetlerinin kıymet kazanması nedeniyle beslenme farklı bir ehemmiyettedir. Çocuğun okulda muhakkak bir programla sağlıklı beslenmesini, büyümesini, gelişmesini devlet sağlayabilir ve eksikleri tamamlayarak geleceğimize değerli bir yatırım yapmış oluruz. Bilhassa ömrün birinci 8 bin günü insanın hayatını şekillendiren, ilerleyen periyottaki hastalıklarla müsabakasını engelleyen, sağlıklı bir hayat sürmesini sağladığımız bir devir. Bu birinci 8 bin güne yaptığımız her yatırım sağlıklı bireyler yetiştirmek için çok kıymetli. Şunu da bilmeliyiz; çocuk sağlığındaki hiçbir şey ertelenebilir değil. ‘Bugün yapmayalım, bu yıl çocuklara okulda beslenme vermeyelim. Bunu programımıza aldık, beş yıl sonra yaparız’ demek 5 yıllık kayıp manasına geliyor. Yani gelecekteki yetişkin insan gücünüzün beş yılını gözden çıkarmış olduğunu gösteren bir şey.”